O tym, jak kojące działanie na ludzkie usposobienie ma muzyka, zdano sobie sprawę dość dawno temu, jednak dopiero w XX wieku muzykoterapia oficjalnie poszerzyła grono technik, jakie wchodzą w skład medycyny niekonwencjonalnej. Jest obecnie stosowana jako terapia wspomagająca leczenie wielu schorzeń, choć lekarze zachowują spory dystans wobec tej metody, nie ufając zanadto jej wymiernym efektom.
Działanie muzyki na organizm człowieka
Tymczasem niezależne badania naukowe stwierdziły istnienie wpływu pewnych rodzajów muzyki zarówno na funkcjonowanie narządów i układy budujących ludzkie ciało, jak też na sferę psychiczną i zależne od niej ogólne samopoczucie. Słuchanie radosnych, rytmicznych taktów wyraźnie przyspiesza na pracę układu oddechowego i krwionośnego, zaś smutne melodie spowalniają tempo bicia serca oraz oddychania. Oddziaływanie muzyki na człowieka bazuje na wzbudzaniu w nim odpowiednich emocji i to one bezpośrednio warunkują pewne reakcje fizjologiczne organizmu. Odpowiedni rodzaj muzyki pobudza bowiem wydzielanie do krwi konkretnych hormonów: należą do nich także takie neuroprzekaźniki, które są w pewnym stopniu odpowiedzialne za wzbudzanie uczuć, na przykład szczęścia. Co ciekawe, na tym nie kończy się magiczny wpływ muzyki na człowieka. Niezależne eksperymenty naukowe, dotyczące muzyki poważnej dowiodły bowiem, że melodie klasyczne mają moc udoskonalenia procesów percepcyjnych ludzkiego mózgu. Obserwowani słuchacze muzyki poważnej byli w stanie zapamiętać więcej z przyswajanych informacji, ich umysły były bardziej zmotywowane do pracy, niż miało to miejsce w przypadku osób uczących się w ciszy.
Muzyka jako terapia niekonwencjonalna
Wykorzystywanie muzyki w celach terapeutycznych opiera się zasadniczo na słuchaniu jej, jednak wykształciły się różnorodne strategie, według których terapia tego rodzaju jest prowadzona. Muzyka może być sama w sobie terapią, gdy jest odpowiednio dobrana do potrzeb pacjenta lub też stanowić element większego programu terapeutycznego. Zastępując ciszę, jaka mogłaby towarzyszyć prowadzeniu zajęć rehabilitacyjnych lub psychoterapeutycznych, wpływa na samopoczucie chorego, mobilizując go do pracy i nastrajając go pozytywnie. W tym znaczeniu muzyka stanowi ogromną pomoc dla terapeutów, oddziałując efektywniej na sferę psychiczną człowieka niż jakiekolwiek racjonalne sugestie i motywacyjne pogadanki. Cenne jest także to, że prowokuje do wyrażania własnych uczuć, także poprzez własne tworzenie muzyki. Gra na instrumentach i śpiew to jedna z odmian terapii zajęciowej dla osób niepełnosprawnych lub posiadających zaburzenia psychiczne.
Na przestrzeni wieków wykształciło się wiele rozmaitych odmian muzyki, szczególnie płodnym okresem pod względem ewolucji tej dziedziny sztuki był XX wiek. Obecnie można wybierać spośród wielu rozmaitych muzycznych stylów. Wiele osób powraca chętnie do klasyki, zwłaszcza tej komponowanej w XVIII wieku. Pewnym jej przedłużeniem jest instrumentalna muzyka filmowa. Każdy człowiek jest w stanie określić, jaka muzyka wprawia go w odpowiedni nastrój i może to dość łatwo wykorzystać.